Muhammet İkbal

  İnsanlık olarak Tanrı fikrinin ilk ne zaman ortaya çıktığını ve ilk ortaya çıkan Tanrı fikrinin mahiyetini bilmiyoruz ancak Tanrı fikri ile varlık fikrini uzlaştırmak yahut ayrıştırmak için ilk kez aklını kullanmaya çalışan insanları biliyoruz.   Pek tabii bugün aklın tanımı ve anlamı o günkünden farklı. Dolayısıyla “ilk aklını kullanan insanlar derken varlığa dair fikirlerini ilk kez dinden edinmeyen insanları” kastettiğimizi de ifade edelim.  Bunun öyle yazıldığı kadar basit olmadığını da tahmin edebilirsiniz ancak bilebilmeniz de gerekiyor. Bu yüzden bir kaç misal verelim. Mesela varlık (mevcut), eğer Tanrı gibi ezeli ise o da bir tanrıdır. Dolayısıyla tanrı tek değildir. Hem varlığın tanrılığı hem de tanrının tanrılığı söz konusudur. Böylesi bir durumda da tanrı ve varlık arasında yaratan ve yaratılan ilişkisi kurulamaz. Dolayısıyla Tanrı’nın ancak ilk muharrik (hareket ettirici) olarak varlığı anlamlandırılabilir.  Yok eğer varlık ezeli değil ise bu seferd...